Başköylü Seyyid Hacı HASAN Efendi, şeceresindeki bilgilere göre 51. Göbekten Hz. Fatıma-Ali’ye dayanmaktadır. Hakk ile Hakk olmuş, sırrı hakikate ermiş; Kureyşan Ocağından Seydi Saadet, Evladı Resuldür. Zahir ve batın yaşadığı dönemlerin en önemli eren, evliyası ve inanç önderidir. Hak sahibi, dava sahibi, yol ve kanun sahibi olan bir Mürşidi Kamilullahtır.
Zahirde ve batında, Şit ile Naciye’den, Kerbela’dan Dersim’e kadar olup biten bütün davaların sahibidir. Haklıyla haksızın davasını gören ve Hak hukuku sorup arayan bir Şah’tır.
(Dersim’in davasında, Naciye evlatlarından bir Seyyid, edip eyleyene(sebep olana) davacı olmuş ve davasını da İmam Ali’ye vermiş. Bu nedenle dava sahibi Ali olmuş ve Ali de bu davaların görülmesi için emirle davayı Hasan’a vermiş. İmam Ali: “Bu davaları yapan kimdir, Hasan’a sor?” emrini vermiş. Hasan da yapılan eşkıyalığın sebebini sormaya taraftar olmuş ve bu nedenle Ali’nin emri Hasan’dadır. Verilen emir üç tanedir: birinci emir 1931’de, ikinci emir 1938’de ve üçüncü emir de 1939 güz döneminde verilmiş. Seyyid Hasani Sani, her üçünün altında da İmam Ali’nin imzasını görmüş. Bu nedenle de Hasani Sani, Kerbela’dan Dersim’e kadar olup biten bütün davaların sahibi olmuş ve “Hak sahibi, dava sahibi” olarak bu davaların hesabını zahir ve batın sorup soruşturmaktadır. Görülen bu davalar Ali ile Fatıma’nın davalarıdır. (Başköylü Seyyid Hasan Efendi/Hakk’ın emri Rızası; s.160)
Hüviyet bilgilerine göre 1896 yılında Erzincan ili, Çayırlı ilçesi, Başköy Köyünde doğmuştur(Ana doğumu 1891). Eski Rüştiye (ortaokul) okulunu bitirmiş ve Çayırlının Esperek (Verimli), Karataş, Semek (Sarıgüney) köylerinde eski Türkçe (Osmanlıca) eğitmenlik yapmıştır.
Çayırlının Kavaklı mezrasında Kureyşan Ocağından Yusuf Ağanın kızı Elif Hatun (Süsember) ile 21 yaşında iken evlenmiş; altı erkek, beş kız çocukları olmuştur. Ancak hepsi de çok küçük yaşlarda devri daim olmuşlardır. Efendi çocuklarını kendi yıkayıp kendisi toprağa verirken “Ya Cenabı Hak! Sen bu çocukları bana nasip ettirmedin; aha ben de mezara koyup sana geri veriyorum!” diye söylenirmiş. Bu nedenle kardeşi Hüseyin Paşa’nın oğlu olan Kamer Canpolat (Ağa) Dede’nin annesi Şahhanım Hatunun vefatıyla iki yaşında iken 1934 yılında kendisine evlat edinmiştir.
Bu durumu bazı şiirlerinde şöyle ifade etmiştir:
Millet kulağınıza koyun sözümü
Size bağlamışım doğru özümü
Kurban verdim oğlum ile kızımı
Yazıyı yazın mezarım kaybolmasın!
(Hakk’ın Emri Rızası, sayfa: 308)
Kamer Canpolat Dede’nin anlatımına göre: Hasan Efendi’nin bu dünyaya altı kez gelip gittiğini (devri daim), tekrar yedinci kez geleceğini; İmam Hasan Hulki Rıza’nın ruhuna sahip olduğunu belirtmiştir. Bu nedenle beşlerden birisi olduğundan dolayı Hasani Sani namını almıştır.
KENDİNİ HAK YOLUNA ADAMASI
Başköylü Seyyid Hacı Hasan Efendi, belli bir süre Muharrem, Tacim ve İbrahim Nadaroğlu (Deli İbo) dedelerle birlikte hareket eder. Ancak olup biten tavır ve davranışlardan, yaşanılan bazı olumsuzluklardan dolayı; “Baktım ki bunların hiç birisinin bana faydası yoktur. Hepsini terk ettim ve Hak yoluna serimi ortaya koydum; gördüm ki doğruluktan başka bir yol yokmuş!” diye söyler.
Devri daim olan Pir Sultan Özcan’ın belirttiğine göre; “Ölmeden önce ölen, nefsini hükmüne alan, dört cihet yedi iklim gören, Kün feyekün emrine sahip, uzak yakın bir olan, her şeye kadir, cümle eşyaya amir olan Hasan Efendi” yirmi dört yaşında itibaren dünya nimetlerinden elini, eteğini çekmiştir.
Bir gün Elif Ana’ya “Elif Hatun! Ev de size mülk de size, aha ben gidiyorum!” diyerek evden ayrılıyor. Anlatımlara göre kırk gün bir mağarada, üzerinde sadece koyun postuyla çile çekiyor(inzivaya çekilme). Yalın ayak, başı açık, soğuk sıcak demeden yollara düşüp Erzincan ve Tunceli bölgelerini geziyor. Kutsal olan bütün gerçekleri ziyaret ediyor ve zahir batın iletişim kurup görüşmelerde bulunuyor. Gerekli gördüğü bazı yerlerde de taş duvarlarla nişangâh yapıyor. Bu nişangâhların dört tarafına pencere ve bu pencerelerin içine de top şeklinde yusyuvarlak taşlardan koyuyor. (Dersimde yaşanacak vahim kıyımlara karşı önceden bir önlem almak amacıyla yapıldığı anlaşılmaktadır!)
AĞIRGÖL’Ü MEKÂN EDİNMESİ
Belirli bir süre de Esence (Keşiş) Dağları’nın zirvelerinde halk arasında kutsal olarak bilinen Ağırgöl’ü kendisine mekân ediniyor. Burada kendisine uygun bir barınak yaparak yaz ve kış belli aralıklarla bu barınakta kalıyor. Buradaki yaşamı Ağırgöl gibi gizemli ve sırlıdır.
Rahmetli Pir Sultan Özcan’ın anlatımına göre, yedi yıl kendisinin yapmış olduğu taş barınakta inzivaya çekildiğini ve bu durumu kendisine sorduğumda Hasan Efendi: “Heso yedi yılda, gelmiş geçmiş ve gelecek olan tüm insanların hesaplarını bir, bir okuyarak tamamladı! Kimin ne yaptığını ve ne yapacağını biz biliyoruz! Bunun sebebi ise kıyamet günü, mahşer meydanında Hasan, Ulu Divanda her hakkın hâkimidir!” şeklinde cevap vermiştir.
Rahmetli Pir Sultan Özcan’ın yazmış olduğu kitap (Varlığın Doğuşu) ve benim hazırlayıp derlediğim Anılar (Yaşamı ve Anılarıyla Hasan Efendi/Hasani Sani, sayfa: 213) belirttiğine göre; Hasan Efendi, fırsat buldukça eski yazı yazar ve yazdıklarını da sobaya atıp yakardı. Bunun üzerine duyduğum kaygı ve meraktan dolayı; “Sultanım, bunca emeğini ziyan edip yakmaktaki amacınız nedir, yaktıklarınızı bize verseydiniz daha iyi olmaz mıydı?” dediğimde bana: “Yaktıklarımın size bir faydası yoktur; bu yaktıklarım gelecekte insanlara fikir ve düşünce olarak doğup gelecektir. Malımı ve emeğimi meydanda sahipsiz bırakmam!” dedi. Bunun üzerine ben de kendisine: “O zaman siz de bize göre olanı yazıp bana verin, kitap olarak yayınlatayım” deyince yüzüme bakarak; “Hani Muhammed’in yazdığı Kuran?” dedi. Ben de duvarda asılı olan Kuranı kendisine gösterdiğimde; “O Kuranın özü yoktur; Muhammed’in yazdığı Kuranın özünü bozmasalardı dünyada İslam olmayan kalmazdı” dedi.
BESLENMESİ, HAKTAN VE ADALETTEN AYRILMAMASI
Seyyid Hasan Efendi’nin koyun postundan yapılmış bir davarcığı(koyun postunda yapılmış torba) vardı. Gereksinimlerini karşılayacağı araç-gereçleri ile yiyecek ve içecek malzemeleri bu davarcığın içindeydi. Tamamen koyun ürünlerinden beslenirdi. İyice kaynamayan ve iyice pişmeyen hiçbir şeyi, yemez ve içmezdi. Çok temiz olmayan hiçbir şeyi kullanmazdı. Az yer ve az içerek nefsini sürekli kontrol altında tutardı. Gittiği her yerde çevresindekilere çay, kahve, sigara içmemelerini; alkol ve uyuşturucu kullanmamalarını salık verirdi. Örnek olarak demliğin içini herkese göstererek “İşte sizin içinizdeki misafirlerde bunun gibi sararıp kararıyor ve çeşitli hastalıklara vesile oluyor!” diye uyarırdı. İnsanın içindeki organları çürüttüğünü ve bu nedenle zarar verdiğini belirtirdi.
Küçükten büyüğe her kim ki elini öpse O da, onun elini öpmeden bırakmazdı. Genç kızlar ve gelinler gibi bazılarının haya edip utanmaları ve kaçmaları nedeniyle Hasan Efendi peşlerinden koşar ve muhakkak ellerinden öperdi. Bunu neden yaptığını soranlara da: “Her şeyde bir hak vardır, kimsenin hakkı üzerimde kalmasın!” derdi. İşte basit gibi görünen ve kimsenin dikkate almadığı el öpmede bile bir hak kaldığının önemli bir göstergesidir. Hasan Efendi’nin, yolumuzdaki bu erdemli ve yüce ahlaki anlayışın ve hassasiyetinin uygulayıcısı ve taşıyıcısı olduğunun bir kanıtıdır.
Hasan Efendi, zahir batın yaşamını tamamıyla halkına ve halkın davasına adamış, çabalamış, mücadele etmiş ve çok yoğun bir mücadele vermiştir. Hakk’ın varlığını ve birliğini onlara açıkça göstermiş ve kanıtlamıştır. Bütün bunlar için de evini, ailesini, evlatlarını kaybetmeyi göze almış yüce bir evliyadır. Bu nedenle, “Heso’nun gözü dünya malında değil, Hakk’ın emri rızasındadır” demiştir ve serini ortaya koymuştur.
Bunu olağanüstü yaşam öykülerinde, düzenli tutmuş olduğu günlüklerde, yazılarında ve şiirlerinde görebiliyoruz. Efendi, her gittiği yerde barışı, kardeşliği, dostluğu, dayanışmayı, hak ve hukuku, adaleti, birlik ve beraberliği sağlayarak çok büyük ilgi ve itibar görürdü. Yolu, erkânı, Hakk’ın Emir ve Rızasını; Alevi, Sünni demeden herkese bildirirdi. Duyan bilen herkes yanına gelir ve sorunlarına çözüm arardı. Günahları olanlar yanına gelmeye çekinirdi çünkü her şey Efendiye ayandı.
Özellikle kadınların, kızların, gelinlerin, çocukların, mazlum ve masumların, fakir ve yoksulların hak ve hukuklarını daha çok kollar ve korurdu. Onlara adeta kol kanat gererek sahiplenir, maddi ve manevi her konuda yardımda bulunur ve Hızır gibi anında yetişirdi. Herhangi bir sorunu olan; çelişki, çaresizlik, çözümsüzlük, darda ve sıkıntıda olan herkes, Efendi’yi bir umut ve kurtarıcı olarak görür ve bilirdi.
Gittiği her yerde oranın en yoksul ve fakir olanlarını soruşturarak öğrenir; kendisine “hakkullah” olarak verilen, her ne varsa onlara verirdi. Eğer yanında yoksa bulunduğu yerde biraz daha varlıklı olanlardan topladıklarını ihtiyaç sahiplerine vererek “Yavrum Heso bir daha gelene kadar siz bunlarla idare edin!” derdi. İnsanları her türlü belalardan ve kazalardan geri alırdı. Seyyid Hasan Efendi’nin bu uygulaması, tavrı ve davranışı; pek çok dede ve pirlerin hoşuna gitmediğinden çeşitli eleştirilerin hedefi olmuştur.
Genellikle olup biten her türlü haksızlıklara karşı: “Haksızlığa maruz kalanı ve mağlup olanı kanun ve adalet ile müdafaa ediniz! Hak, hukuku sorup arayınız; hak, hukuku sorup aramayan zat Şah olamaz!” diye uyarırdı.
Bir gün köyün birinde cahil ve kendini bilmez birisi kötü nefsine uyarak Hasan Efendi’ye lanet okuyor. Her şey Hasan Efendi’ye ayan olduğu için Hasan Efendi, günün birinde bu adamın evine gidiyor ve adama: “İşte lanet okuduğun senin karşındadır, söyle bakalım Heso sana ne yaptı ki lanet okudun?” deyince adam şaşkın bir şekilde kızarmış, bozarmış ve son derece mahcup olarak ne yapacağını bilememiş.
Aslında Hasan Efendi gibi “Hakk’ın Velisi” olan zatlara yapılan bühtan ve hakaretlerde, Cenabı Hak tarafından böylesi insanlara azap ve çile, kaza ve bela verilir. Çünkü Hak, sevdiği bütün kullarının ve velilerinin koruyucusu ve sahibidir. Hasan Efendi de, bu kendini bilmez cahilin eşini ve çoluk çocuğunu olabilecek her türlü kaza ve belalardan korumak ve bir zarar görmemeleri için evine gidiyor.
Mürşidi Kamilullah Hasan Efendi’nin yaşam öyküsü gizemli ve efsanevidir. Efendi’yi tanıyan, bilen, gören ve onunla birebir yaşamış olan insanların anlatımları; Efendi’nin göstermiş olduğu olağanüstü hallerini, canlı birer tanık olarak her yerde dile getirerek sohbeti ve muhabbeti halk arasında sürekli yapılmaktadır.
Keramet ve mücuzatlara hiç önem vermezdi; kemaletin ve insani kâmil olmanın daha önemli olduğunu söylerdi. Kendisinin göstermiş olduğu olağanüstü hallerde de(kerametler) “Onlar öyle görmüşler!” diyerek geçiştirirdi.
DERSİM KIYIMINI ÖNLEMEK İÇİN VERDİĞİ MÜCADELE
Yaşamı ve Anılarıyla Hasan Efendi (Hasani Sani) adlı kitapta da geniş bir şekilde anlatıldığı gibi, Dersim kıyımının önlenmesi için çok büyük mücadele vermiştir. Dersim olayları ve kıyımı Hasan Efendi’nin yaşamında önemli bir yer tutar. Hiçbir suçu ve kabahati olmayan mazlumu, masumu bu ateşten geri almak, yaşla kurunun birlikte yanmasına engel olmak için bölgenin bütün eren ve evliyalarıyla iletişim kurarak zahir batın görüşmelerde bulunur. Ancak hiçbir gerçek er birlik olmaz ve Efendi’nin sözünü tutmaz. Bu durum karşısında Efendi; “Artık iş işten geçti, bu ateşin önünü almanın mümkünatı kalmadı. Baktım ki bu ateş Karasuyun (Fırat) beri tarafı olan Tercan yöresine de sıçrayacak, hiç olmazsa kendi kuvvet ve kudretimle; ikrar sahibinin de yardımıyla bu tarafı kurtarmak amacıyla Pülümür gediğinde mevzilendim. Eğer ki bunun önlemini almasaydım bu taraflar da elden gidecekti!” demiştir.
(Mevzilenmek: Hak ile Hak olmasından dolayı Hak tarafından kendisine verilen kuvvet ve kudretiyle önlemini almak)
Bu nedenle: ”Eğer ki Hacı Kureyş ile Sultan Düzgün benimle birlik olup sözümü tutsalardı doğudan batıya kimse beni kopartamazdı!” demiştir. Yaşamında Dersim kıyımını her anımsadığında ya da muhabbeti olduğunda, iki gözü iki çeşme ağlayarak, feryadı figan ederek: ”Dersimde yapılan zulüm ve hakaretler Kerbela olayından daha vahim ve daha acıdır! Zahir batın bunu hiçbir zaman unutamam. Bu hal Ulu Divan kuruluncaya kadar bende mevcut olacaktır! ” demiştir. Gelişen ve olup biten bu olaylardan dolayı pek çok gerçek ereni sorumlu tutar ve ağır sitemlerde bulunur.
Dersim Olayını Önleme Mücadelesinde, Kamer Canpolat (Ağa) Dedenin Anlatımı Şöyledir:
Hasan Efendi, Başköy Köyünde yaşanan bazı olumsuzluklar ve yapılan saygısızca tavır ve davranışlardan dolayı kahrederek Elif Ana ile beni alarak Çayırlının Ekrek Köyüne göç ediyor. Bu köy, Kamer, Halil, Kazım ile amcazadeleri olan Hüseyin Ağaların sahip olduğu varlıklı bir köydür. Bu ağalar, Efendi’nin hatırını çok sayarlardı ve gerekli saygıyı, sevgiyi gösterip hizmetlerini eksiksiz yerine getirirlerdi.
Bu arada Dersim hadisesinin olacağı söylentileri de çevrede yayılmaya başlamıştı. Bu nedenle Erzincan ve Tunceli bölgesinde bir hareketlilik, çevrede ve halkta bir tedirginlik, korku, telaş ve huzursuzluk oluşmaya başlamıştı. Bunun üzerine Efendi, Ekrek Ağalarını toplayarak onlara: “Gelin birlik olalım, siz marabalarınızla (yanaşma) görüşüp helalleşin, böylece birbirimizi haklayalım ki, Dersim’dekiler de haklanmış olsun. Bu şekilde Dersim’deki mazlumları, masumları, suçsuz ve günahsız olanları bu ateşten geri alıp kurtarmış olalım. Bunun için de köydeki herkese haber salın, herkes evinde lokmasını pişirip benim yaptığım nişangâha gelsin, orada toplanalım ve birbirimizi haklayalım.”
Böylece köyde bulunan herkes lokmasıyla birlikte nişangâhta bir araya gelerek toplanır. Efendi toplanan halka: “Haydi bakalım ey ehlibeyt! Birbirimizi haklayabilmemiz için herkesin birbirinin elini öperek niyazlaşması ve helalleşmesi gerekiyor. Böylece Dersim’dekiler de haklanmış olsun.”
Bunun üzerine herkes birbirinin elini öperek niyazlaşmaya ve birbirine haklarını helal etmeye başladılar. Ancak sıra Hüseyin Ağaya gelince Hüseyin Ağa, benlik ve kibirle: “Ben marabamın elini nasıl öperim?” diyerek gurur yapar ve yanında çalışan marabalarının elini öpmez ve helalleşmez. Bu durum karşısında Efendi: “Hüseyin Ağa, bu başka bir işe benzemez; eğer ki sen burada bunları haklar isen, Dersim’dekiler de orada haklanmış olacaklar. Böylelikle “el ele, el Hakk’a” olacak ki, oradaki bütün mazlum ve masumlar, çoluk, çocuk, gelin, kız, suçsuz ve günahsız her kim varsa bu ateşten kurtulsunlar. Gel inat etme, marabalarınla niyazlaşarak helalleş!”
Diğer ağaların da ısrarlarına rağmen Hüseyin Ağa bir türlü inadından vazgeçmez ve ikna olmaz. Bunun üzerine Efendi üzüntü ve kaygıyla hiddetlenerek: “Katır Hüseyin Ağa, sen Dersim’in başını yedin, hem de zulümata dâhil oldun! Haydi, şimdi herkes dağılsın.” Dedi ve yapmış olduğu nişangâha tekme vurarak yıkar ve hiç kimseyle görüşmeden Dersim’e doğru hareket eder.
(Yaşamı ve Anılarıyla Hasan Efendi; s. 63-64)
(Hakk’ın Emri Rızası, sayfa: 331-SAHİPSİZLER adlı şiirinden)
Dersimlileri suçlu, suçsuz ayırmadan ezdiler
Sıraya dizip makineli tüfekle kurşuna dizdiler
TALİPLER VE PİRLER HAKKINDAKİ DÜŞÜNCELERİ
Dedeler, pirler, rehberler ve mürşitler taliplerin kıymetini bilmediler. Yolu, erkânı doğru dürüst sürmediler ve talipleri başsız bıraktılar. Talipler de zamanla onları tanımaz hale gelerek yolu ve erkânı unuttular. Geçim koşulları ve ekonomik nedenlerle her biri bir yana dağılmak zorunda kaldılar. Böylece yaşanılan güzelliklerin, saygının, sevginin, hoşgörünün ve dostlukların yavaş yavaş kaybolmasına, inanç ve umutların da tükenmesine sebep olundu.
Yeni yetişen nesiller, yetiştikleri ve yaşadıkları çevrenin kültürünün, gelenek ve göreneklerinin etkisinde kalarak kendilerine göre bir yol buldular. Şimdiyse pirler, dedeler, rehberler, mürşitler ve talipler birbirini arıyorlar; fakat nefislerine yenik düştükleri için birbirini bulamıyorlar. Çoğunluğu nefsinin peşinde helak olup gitmektedir.
Hem taliplerde, hem dedeler ve pirler gibi inanç önderlerinde, hem de Cemevi ve vakıf gibi kurumların yöneticilerinde bozulmalar çoğalarak cahilliğin, kendini bilmezliğin ve çıkarcılığın verdiği gurur, kibir ve benlikle, kendilerine göre bir yol tutturmuş gidiyorlar. Çoğunluğu anasını, babasını, atasını, pirini, rehberini, mürşidini, talibini, musahibini ve kirvesini yani ikrarını tanımamaktadır. Gerçek anlamda yol ve erkândan, cem ve cemaatten, yol ve kanundan, ikrar ve imandan habersiz yalancıların ve sahtekârların peşinden sürüklenip gitmektedirler.
Bu sorunlar, problemler, arayışlar, şaşkın ve düşkünlükler, yanlış ve yaramazlıklar, bu kötü gidişatlar, zulüm ve haksızlıklar sürüp gidecektir. Kim der ki, ben bu işi çözerim yalan söylemiş olur.
“Eğer ki kuvvet ve kudret sahibi gerçek bir er gelir de, bu kötü gidişata dur derse; işte o zaman hakikat, doğruluk ve iyilik meydana çıkacaktır. Biz istiyoruz ki hak, hukuk, adalet ve eşitlik olsun; daima iyiler kazansın! Hiçbir kötülük, haksızlık, adaletsizlik, ayırımcılık, bölücülük ve bozgunculuk olmasın! Emirsizler emirlilere tabi olsun; Hakk’ın emri rızasına tabi olanların devri ve hükmü yürüsün!” demiştir. (Yaşamı ve Anılarıyla Hasan Efendi; s. 112-113)
Ayrıca “Hak sahibi, dava sahibi vardır, meydana gelecektir! Hak ve dava sahibi, yol ve kanun sahibi, ikrar ve nikâh sahibi gelsin, yol evlatlarını zulümat yolundan kurtarsın!” diyerek umutsuz olunmamasını belirtmiştir.
Geçmişten bu yana Alevilere ve Alevi halkına yapılan ve yapılmakta olan her türlü baskıların, tehditlerin, iftiraların, küfürlerin, hakaretlerin, zulümlerin, katliam ve kıyımların ne zaman son bulacağını ve bunun sonunun nereye varacağını soranlara? “Evladım, Dersim hadisesinden sonra gerçek erenlere Hak tarafından verilen kuvvet geri alındı. Bundan sonra Alevilere, birkaç olay dışında çok fazla baskı ve zulüm yapılmasına izin vermeyiz! Hak sahibi, dava sahibi olarak biz meydandayız ve kendimizi ispat etmişiz! Zahir batın tüm Alevilerin hakkını, hukukunu ve davasını arayıp soracağım; koruyup kollayacağım ve takipçisi olacağım!” demiştir.
HACCA GİTMESİNİN NEDENİ
Mürşidi Kamilullah Seyyid Şah Hasani Sani, 19 Nisan 1950 yılında Erzincan valiliğinden Hacca gitmek için pasaport alır. 19 Temmuz 1950 de evden ayrılarak Erzincan, Ankara, Eskişehir, Kütahya ve İstanbul’daki sevenlerini, taliplerini ziyaret eder. 4 Eylül 1950 de İstanbul’dan gemiye binerek pek çok olaydan sonra 20 Eylül 1950 de Mekke’ye varır. Mekke, Medine, Kerbela ve Irak topraklarında bulunan bütün kutsal yerleri ve türbeleri ziyaret ederek, feryadı figan ederek ehlibeytin (Alevilerin) ahvalini ve durumunu arz eder.
Bu durumu “Ceddimizin himmeti ve izniyle, dedemiz bu hac seyahatini bana nasip etti. Hacca davamızı görmeğe, hakkımızı aramaya ve almaya gittim. Başkaları gibi cennet için gitmedim, cehennemi kabul ederek bu yola düştüm. Bu şekilde ceddimizin ve dedemizin sözü de yerine gelmiş oldu. Hac seyahatime duacı gidip duacı olarak döndüm ve ben de duacıyım.” diyerek Hacca gitmesinin nedenini açıklamıştır.
Başköylü Seyyid Hacı Hasan Efendi, pasaport alıp evden ayrılışından itibaren günlük tutmuştur.(Yaşamı ve Anılarıyla Hasan Efendi; s. 23-44)
24 Eylül 1950 Pazar gününden itibaren Kâbe’de, Beytülharam meydanında bir gece ve bir gündüz kalarak Hz. İbrahim’in makamına bir arzuhal bıraktığını ve “hakkımız olanı istedim” diyerek şöyle anlatır: “O gece Hacerülesvet tarafından beni İmam ettiler ve o gece kubbeden bir güneş doğdu. Hacerülesvet, Hz. Fatıma’nın evlatlarını tasdik etmektedir. Bizim yolumuz Babı Selam’dan geçer ve biz daima Babı Selam’dan gider gelirdik.”
(HACERÜL-ESVET TAŞI: Kâbe’nin güneydoğu köşesine, tavafın başlangıç noktasını belirlemek amacıyla yerleştirilen taş. Arapçada “siyah taş” anlamına gelir. Yerden 1,5 metre kadar yükseklikte bulunan, yaklaşık 30 cm çapında ve oval biçimdeki bu taşın siyaha yakın koyu kırmızı renkte olması sebebiyle böyle adlandırıldığı sanılmaktadır.
Kaynaklarda, Hacerül-esvet’in Hz. İbrahim tarafından Kâbe’nin inşası esnasında, tavafın başlangıç noktasını belirlemek amacıyla yerleştirildiği belirtilmektedir.
Çeşitli rivayetlere göre, Hacerül-esvet’in cennetten indirildiğini, Nuh tufanı sırasında Ebu Kubeys dağında korunduğunu ve Hz. İbrahim’in Kâbe’yi inşası esnasında oradan getirilerek yerine konulduğu ifade edilmektedir.)
Kubbenin yanında Hz. İbrahim’in makamının mevcut olduğunu ve dört mezhebin de orada ayrı ayrı makamlarının var olduğunu, ancak İmam Cafer’in makamının bulunmadığını belirterek şöyle anlatır: “Mekke ve Medine ahalisi, ceddimiz Muhammed ile Ali zamanında nasıl düşmandılarsa, yine öyle bize düşmanlar. Çünkü bunlar da Ebu Süfyan’ın torunları ve Muaviye’nin evlatları olup birbirinden hiçbir farkları yoktur.
Aslında gerçek İslam olanlar arasında ayırımcılık, bölücülük ve nifak olmamalıdır. Kâbe’de olduğu gibi herkes inancı ve mezhebi üzerine namazını kılıp ibadetini yapmalıdır.”
Tutmuş olduğu bu günlüklerde, 6 Ekim 1950 Cuma günkü Medine’deki ziyaretinde şöyle ifade etmektedir: “Biz ceddimizi ziyaret etmeye devam ederek Hz. Muhammed’in bulunduğu yerleri niyaz ettik. Mescidin arka tarafında bulunan Baki Mezarlığında ise Hz. Fatıma Anamız ile Hz. İmam Hasan’ın mezarları bulunmaktadır.
Biz aynı şekilde Babı Selam’dan içeriye girerek ceddimizin ışığına/nuruna niyaz eyledik. Bunu gören Araplar bize: “Haram, haram! Kıbleye niyaz edin!” diyerek uyardılar. Bunlar Hz. Muhammed’in ışığını haram biliyorlar; çünkü yezitoğlu yezitler… Bilmiyorlar ki, Kıblegah Muhammed Mustafa’dır. Hakk’ın varlığını ve birliğini tasdik edip alemlere bildiren O’dur. Kâbe’yi kıblegah eden ve bütün Ehli İslam’a kıblegah olan yine kendisidir.”
(Yaşamı ve Anılarıyla Seyyid Hasan Efendi; s. 30)
21 Ekim 1950 Cumartesi günü, Irak’ın Necef kentinde bulunan Hz. İmam Ali’nin Türbesini ziyaret ettiğinde şöyle demiştir: “Şahı Merdan Ali, toprağa girmemiştir ve mezarı da yoktur. Deve üzerindeki tabutu da kendisinindir, deveyi çeken de kendisidir ve ok atan da yine kendisidir. Nerede çağırırsak orada hazır ve nazırdır. Sırrı ser, sırrı Yezdan’dır. Allah’ın bütün sırlarına vakıf olduğu bize ayan ve malumdur.”
(Yaşamı ve Anılarıyla Seyyid Hasan Efendi; s. 32)
1 Kasım 1950 Çarşamba günkü Bağdat ziyaretinden sonra şöyle demiştir: “Bu şekilde Bağdat’ta dört gün kaldıktan sonra boynumdan çıkarmış olduğum kara ip; ikrar verip de bizden yüz çeviren ve ikrarından vazgeçen ikrarsızların boynuna takılmış oldu. Kendi bıyıkları olmayanlar, bizim bıyıklarımızı görerek ikrarında inkâr olanların boyunlarına lanet halkası oldu.”
(Ağa Dede’nin anlatımına göre, Dersim olaylarından dolayı, hiçbir gerçek eren ve evliyasından yardım ve destek alamayan Hasan Efendi, Dersim davasıyla beraber, Alevilerin uğramış olduğu haksızlıkların ve zulümlerin sebebini, hak sahibi ve dava sahibi olarak sorup aramak amacıyla, dersim kıyımının hemen ardında kara koyunun yününden örülmüş kara ipi boynuna bağlamıştır.)
“Eğer ki bizden bize bir çare olmazsa başkasından medet ummak faydasızdır. Bize ne dünyada ne de ahrette bir yer vardır. Cehennem de zaten bizi kabul etmiyor. Bizim ikrarımız vardır, doğan gün bizim günümüzdür. Bizim her zaman ümidimiz vardır, ümitsiz değiliz. Kâbe’de beni imam ettiler, Medine’de beyan ettiler!” şeklinde ifade ederek Alevi halkına çok önemli bir mesaj verir.
(Yaşamı ve Anılarıyla Seyyid Hasan Efendi; s. 37)
5 Kasım 1950 de Hac vazifesini tamamlayarak Türkiye’ye giriş yapar. Tekrar Adana, Eskişehir, İstanbul, Zonguldak ve Ankara’daki sevenlerini, taliplerini ziyaret ederek 6 Aralık 1950 de Erzincan’a gelir.
HACCA GİDERKEN VE HACDA İKEN YAZDIĞI ŞİİRLER
ÜÇLER
Yer gök yok iken üçü var idi
Üçler birbirine ikrarlı sır idi
Allah Muhammed Ali üçü de yar idi
Üçünü de biz biliriz bilmez naşı nadan
Üçü de Âdemi bir bildi bir yaptı
Üçünü bir bilmeyen yolundan saptı
Hakkı inkâr edip putlara taptı
Hasani üçünü bir bildi bilmez naşı nadan
(Yaşamı ve Anılarıyla Hasan Efendi; s. 44)
GÜNAHLARIN AFFI İLE İLGİLİ SÖYLEDİĞİ
“Hiç kimsenin malı, canı, namusu bir başkasına helal değildir ve kesinlikle af yoktur. Cenabı Hak, hiçbir haksızlığı ve namussuzluğu affetmez. Zamanı gelip de Ulu Divan kurulduğunda, Dersim hadisesi de dâhil olmak üzere herkes kendi hakkına sahip olacak ve hakkını alacaktır.”
“Hiç kimsenin hakkı bir başkasına bağışlanmaz ve verilmez. Her insan kendi hakkına sahiptir ve bir başkasının hakkına da kimse sahip olamaz.”
(Yaşamı ve Anılarıyla Hasan Efendi; s.68 ve 71)
MÜRŞİDİ KAMİLULLAH ŞAH HASANİ SANİ’NİN SIRLANIŞI
Mürşidi Kamilullah Seyyid HASANİ SANİ; 1 Temmuz 1973 de sırlanmadan önce, yanında bulunanlara ve yakın çevresine: ”Benim artık gitme zamanım geldi; size vasiyetim, mezarımı karşı tepenin üstüne yapın(şu andaki yer); süslü ve gösterişli olmasın, üstü topraklı olsun! Mezarımı açıkta bırakmayın, kapalı bir ev haline getirin! Ağam, tabutumu sen kendi elinle yap, hazırla! Bana kefen giydirmeyin; don, gömlek ve çorap giydirin! Bir gün evde beklettikten sonra toprağa koyun! Ben tekrar gelip ehlibeytin/Alevilerin arasında olacağım! Eğer ki bana inanmıyorsanız, beni toprağa verdikten sonra 24 saat bekleyin, tekrar gelip mezarımı açın; eğer ki beni orada görürseniz üzerime bir tuvalet yapın! Eğer görmezseniz bilin ki ben aranızdayım, bazılarınız beni görecektir. Ehlibeytin/Alevilerin davası için zahir ve batın çalışacağım!” diye vasiyette bulunur.
Hasan Efendi, Pazar günü saat on ikide devri daim olarak sırlanır. Ne yazık ki o gün orada bulunanların gafleti, Efendi’yi anlayamamaları ve farkına varamamaları nedeniyle bu çok önemli vasiyetine uymazlar!
Pir Sultan Özcan’ın belirttiğine göre de: “Öldüğüm zaman Kuran, kefen, imam istemem! Kuran’ım sağlığımda kazandığım amelimdir, kefenim üzerimdeki giysilerimdir, imamımda kendi vicdanımdır! Öldüğüm zaman hemen mezara koymayın, cenazemi 24 saat evde beklettikten sonra toprağa verin! Cenazemi mezara koyduktan 24 saat sonra gelip mezarımı açın, eğer mezardaysam mezarımı kenef (tuvalet) yapın! Eğer mezarda değilsem o zaman bilin ki Hak sahibi, dava sahibi gelecek, saat ve zamanı bekliyor demektir! Her an hazır olun Ulu Divana!” şeklinde vasiyette bulunur, ancak o gün orada bulunanlar her nedense, bu önemli vasiyete uymazlar!
“Hasan’ın kimseden korkusu, pervası yoktur. Yazdıklarımın cümlesi olmuştur; sözüm, namusum, vicdanım Kuran’ı Haktır. Kuran’ı ve Buyruğu okudum, Kuran’ın ve Buyruğun rengine rengimi kattım.”
“Heso Hakk’ın kulu, yolun da talibidir.”
“Hasan’ın gözü dünya malında değil, Hakk’ın emri rızasındadır.”
*******
Kıyamet günü, mahşer meydanı kurulduğunda
İnsanlar güruh, güruh geliyor her yanda
Cümlesinin içinden bir tanesi ayrıldığında
Hasan’ın ispatı, terazi mizan başında.
(Hakk’ın Emri Rızası, sayfa: 34)
*****
Hasani ezelden koyunun çobanı
Ağırgöl ’de kurarlar Ulu Divanı
Ayırırlar birbirinden insan ile hayvanı
Hakikat meydanında meydanımız var bizim.
(Hakk’ın Emri Rızası, sayfa: 261)
*****
Hasani Sani’yem cümle mahlûkat dirilsin
Sağı çürüğü birbirinden ayrılsın
Hâkimin Ulu Divanı gelip kurulsun
Hem kurulsun hem de kurulmasını isteriz!
(Hakk’ın Emri Rızası, sayfa: 290)
BAŞKÖYLÜ SEYYİD HACI HASAN EFENDİ’NİN ÖNEMLİ UYARISI
Yüce Mürşidi Kamilullah Seyyid Hasani Sani; “Her kim ki Hakk’ın emrini tutmaz, vicdansız ve namussuz işler peşinde giderse, nefsine uyarsa, şeytanın işleğinde ve süreğinde olursa; Hak’tan da, bizden de böylelerine lanet olsun! Sözümü tutun ve dediklerime uyun; eğer ki sözümü tutmaz ve dediklerimi yapmazsanız çok zarar edersiniz!” demiştir.
“Benim yanıma pek çok insan geldi, hizmet ettiler ve bana söz verdiler; ancak hiç kimse verdiği sözde durmadı. Pek çoğu yanımda kalarak benden nasip ve nasihat aldılar. Yanıma gelen herkesi uyardım: “Siz gidin kendi işinize, gücünüze bakın. Benim boyunduruğum ve samılarım demirdendir; çıkmak istediğinizde çıkamaz ve boğulup gidersiniz. Bu iş sizin sandığınız gibi kolay değildir; bu çok ağır bir yüktür ve başka bir şeye benzemez. Siz Hakk’ın emir ve rızasından dışarı çıkmayın; doğruluktan, ikrar ve imandan, namus ve vicdandan ayrılmayın, nikâhınıza sahip olun bu size yeter” dedim.
Bir kısmı ayrılarak işine ve gücüne bakmaya başladılar. Bir kısmı benim gibi olmaya, benim yaptığımı yapmaya özendi, ancak hiç kimse başaramadı ve sonunu getiremedi. Bazılarının çokça emeği, hizmeti ve kazanımları olmasına rağmen, yine de bir yerde nefislerine yenik düşerek daha kötü ve berbat durumlara düştüler. Bu yolda bir kere söz ve ikrar verildi mi, bunun ala ve asla geri dönüşü olmaz. Bir kere de tökezleyip düştün mü, bir daha asla kalkamazsın ve menzile ulaşamazsın.
Heso, evini, barkını ve ailesini terk etti. Hakk’ın emri rızasıyla kırk yıl yalın ayak, başı açık; aç ve susuz ziyaretleri ve gerçek erenleri gezdim. Dağları dolaşarak her dağın ve tepenin başına sırtımdan taş taşıyarak birer nişangâh yaptım. Ancak emeğim boşa gitti; ehlibeyte/Alevilere olan haksızlığa ve zulme karşı durulmadı, halkımıza sahip çıkılmadı, korunup kollanmadığı için de gidip hepsini yıkmak zorunda kaldım. (Dersim soykırımı gibi)
Bu dünyanın her türlü zevki sefasından geri durdum. Hep cefa ve çile çektim. Her yiyeceği yemedim, koyunun ürünleri dışında başka bir şey tanımadım. Bir yıl boyunca hiç ekmek yemedim, eğer ki, Hızır beni yanıltmasaydı ekmeği tamamen bırakacaktım. Nefsimi kendime kul ederek ölmeden önce öldüm, ölmeden önce hesabımı verdim ve böylece Hakk’ın varlığına, sırrına erebildim.
Ağam, sen benim belimden düşen evladım değilsin. Senin ruhun babam Kamer’in ruhudur. Ben senden razıyım; eğer sözümü tutup yolumu sürersen bil ki evladımsın. Her kim ki, emrimi tutar işleğimde ve süreğimde olursa o da evladımdır.”
(Yaşamı ve Anılarıyla Hasan Efendi, sayfa: 124-125)
“Eğer ki sen doğru değilsen Heso sana ne yapabilir ki?”
“Bu dünyada iki avanağa çok acırım; birisi doğru olan emrimi tutmayıp gayretimi çeken, diğeri de beyhude emek verendir.”
“Kula kul, talibe talip olmayan, yazdığımı okuyup tutmayan; daima kanunsuz, yolsuz, serseri kalır. Gerisi, zulüm ile abat olanın sonu da berbat olur, bok olur.”
Şah Hasani Sani Efendimizin yaşamı ve şeceresi; “Yaşamı ve Anılarıyla SEYYİD HASAN EFENDİ (HASANİ SANİ) isimli kitapta, geniş bir şekilde derlenmiştir.
